TARIMSAL DESTEKLEME UYGULAMALARININ ÜRÜN GELİRİ, ÜRETİM MALİYETİ VE BRÜT KAR DEĞERİ ÜZERİNE ETKİLERİ

Özet

Tarım sektörü dünya genelinde ülkelerin gelişmişlik düzeylerine göre farklı yöntemlerle ve bütçe büyüklükleriyle desteklenmektedir. OECD verilerine göre dünya ekonomisinde önemli bir paya sahip olan 53 ülke 2016-18 döneminde tarım sektörüne yıllık toplam 705 milyar ABD$ (620 milyar €) katkı sağlamıştır. 2016-2018 döneminde Türkiye’nin tarımsal üretim değeri ortalama 57 milyar ABD$ olup, tarımsal desteklemenin bir göstergesi olarak kullanılan ÜDT/PSE değeri 12,3 milyar ABD$ düzeyindedir. 2018 yılında Türkiye’nin PSE %15,01 olup, OECD ortalaması %19,22, ABD’de %11,43 ve AB’de ise %19,54 düzeyinde gerçekleşmiştir. AB’de yaklaşık 56 Milyar € tarımsal desteğin %77’si doğrudan ödemelere, %20’si kırsal kalkınma harcamalarına ve %3’ü de piyasa önlemlerine ayrılmış bulunmaktadır. ABD’de ise Tarım Kanunu kapsamında 2014-2020 döneminde 1 Trilyon ABD$’a yakın bütçenin %6’sı ürün desteklerine harcanmıştır. Türkiye’de 2019 yılında tarım sektörüne ayrılan kaynak miktarı ise 26,5 milyar TL düzeyinde gerçekleşmiştir. Yapılan çalışmada tarımsal üretimin artırılmasına yönelik olarak verilen desteklerin ürünlerin üretim değerinde; yağlık ayçiçeğinde %36,27, kanolada %27,49 ve çeltikte %5,69’lük artış sağladığını ortaya koymuştur. Ürünlerin üretim değerindeki bu artış ürün maliyetinin azalması yanında ürünün brüt kar değerlerini de önemli düzeyde artırmıştır. Araştırma alanında tarımsal desteklerin ürünlerin brüt kar değerlerindeki artış oranı; kanolada %114,98, yağlık ayçiçeğinde %101,77 ve çeltikte %11,43 olarak hesaplanmıştır. Araştırma kapsamında incelenen işletmelerde tarımsal desteklerin ürün maliyetini yağlık ayçiçeğinde %34,25, kanolada %28,74 ve çeltikte %8,15 oranında azaltabileceği tespit edilmiştir. Yapılan çalışma; yağlık ayçiçeği, çeltik ve kanola üreten işletmelerin tarımsal destekleme uygulamalarıyla elde edilen gelir sayesinde üretime devam edebildiğini ortaya koymuştur. Ülke genelindeki işletmelerin tarımsal üretime devam edebilmeleri için tarımsal destekleme uygulamalarına esas bütçenin artırılması gerekmektedir. Uygulanmakta olan tarımsal destek birim fiyatlarının ise piyasa fiyatlarını etkilemeden, daha gerçekçi yöntemler kullanılarak belirlenmesi özel önem arz etmektedir.