YAĞLIK AYÇİÇEĞİ (Helianthus Annuus, L.) ÜRETİMİNDE KAYNAK KULLANIM ETKİNLİĞİNİN ANALİZİ: ÇANAKKALE İLİ ÖRNEĞİ
Yağlık Ayçiçeğinde Kaynak Kullanım Etkinliği
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.10488537Özet
Türkiye, dünyanın önemli yağlık ayçiçeği üreticisi ülkelerinden biridir. 2021 yılı FAO verilerine göre ülke dünya genelinde ayçiçeği üretim alanında %3.05 üretim miktarında da %4.15 paya sahiptir. Bu çalışmanın amacı; Türkiye’nin Marmara Bölgesi’nde yer alan Çanakkale ilindeki tarım işletmelerinde yağlık ayçiçeği üretiminde kullanılan faktörlerin kaynak kullanım etkinliğinin tespit edilmesidir. Araştırmada kullanılan veriler “Tabakalı Örnekleme Yöntemi” ile belirlenen 75 tarım işletmesinden anket yoluyla elde edilmiştir. Üretim fonksiyonu kullanılarak oluşturulan yağlık ayçiçeği üretimine ilişkin denklemin belirlilik katsayısı (R2) 0.885 olup, F değeri (182.78) %1 düzeyinde anlamlı bulunmuştur. Tahmin denkleminde yer alan değişkenlerin elastikiyet katsayıları toplamı (∑βi) 1.048 olarak hesaplanmıştır. Belirlenen değer yağlık ayçiçeği üretiminde ölçeğe artan getirinin olduğunu göstermektedir. Denkleme ilişkin DW İstatistiği 1.878 olup, değişkenler arasında otokorelasyona rastlanılmamıştır. Denklemde yer alan bağımsız değişkenlere ait üretim elastikiyeti katsayıları incelendiğinde; tohum miktarı ve gübre kullanım miktarı faktörlerinin elastikiyet katsayıları pozitif, tarımsal mücadele ilacı faktörünün ise negatif karakterli olduğu tespit edilmiştir. Oluşturulan denklemde gübre faktörüne ait elastikiyeti katsayısı %5, tohum faktörüne ait katsayısı ise %6 olasılık seviyesinde önemli olduğu tespit edilmiştir. İşletme geneli dikkate alındığında marjinal etkinlik katsayılarına göre; yağlık ayçiçeği üretiminde tohum ve tarımsal mücadele ilacı girdilerinin (0.01) fazla kullanıldığı, gübre girdisinin (12.90) ise optimum düzeyin altında kullanıldığı anlaşılmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen katsayılar marjinal etkinlik katsayısı yüksek olan gübre miktarına ilişkin değişkenin artırılması, tohum miktarının ise azaltılması gerektiğini ortaya koymuştur. Yürütülen araştırma sonuçları gübre ile tohum kullanımına ilişkin faktör bileşenlerinin marjinal etkinlik katsayısı 0.832 olarak elde edilmiştir. Bu değer gübre faktörünün tohum faktörüne nispetle az kullanıldığını ve artırılması gerektiğini göstermiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular; incelenen işletmelerde yağlık ayçiçeği üretiminde kaynakları etkin kullanılmadığını, bu durumun da üretici geliri üzerine olumsuz etki yaptığını ortaya koymuştur. İncelenen işletmelerde yağlık ayçiçeği üretiminin karlı olabilmesi için her bir girdinin marjinal ürün değerinin marjinal maliyetine ya eşit ya da denk olduğu noktada üretim yapması gerekmektedir.
Referanslar
Aydın B (2014). Trakya Bölgesinde faaliyet gösteren tarım işletmelerinin yapısal özellikleri ve etkinliklerinin belirlenmesi. Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı. Doktora Tezi. 138 s. Tekirdağ.
Dalchiavon FC; Lorenzon LA; Perina RA; Oliveira RA; Santos JA (2019). Economic opportunity for investment in soybean and sunflower crop system in Mato Grosso, Brazil. Journal of Experimental Agriculture International, 29 (5): 1-12 (Article no.JEAI.45695).
Dawson PJ; Lingard J (1982). Management bias and returns to scale in a Cobb-Douglas production function for agriculture. European Review of Agricultural Economics, 9(1): 7-24.
Düğmeci H; Çelik Y (2020). Konya İli Çumra İlçesinde Yağlık Ayçiçeği Üretim Maliyetinin Tespiti Üzerine Bir Araştırma. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 7(3):682-690.
FAO (2022). Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü. FAOSTAT. Erişim: http://www.fao.org/faostat/en/#data [Erişim tarihi: 20.05.2022]
Gujarati DN; Porter D (2014). Temel Ekonometri. Literatür Yayıncılık. (5.Basımdan Çeviri). 915 s., İstanbul, Türkiye.
Gül V; Öztürk E; Polat T (2016). Günümüz Türkiye’sinde Bitkisel Yağ Açığını Kapatmada Ayçiçeğinin Önemi. Alınteri Zirai Bilimler Dergisi, 30 (1): 70-76.
Gündoğmuş E (1998). Ankara ili Akyurt ilçesi tarım işletmelerinde ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) üretiminin fonksiyonel analizi ve üretim maliyetinin hesaplanması. Tr. J. of Agriculture and Forestry, 22 (1998) 251-260.
Heady OE; Dillon JL (1961). Agricultural Production Functions. Iowa State Universty Press, 667 p. Ames, Iowa, USA.
Heady OE; Dillon JL (1966). Agricultural Production Functions. Iown State University Press. USA.
Irugu SD; Suhasini K; Prabhakar BN (2017). Resource use efficiency of sunflower in Kurnool district of Andhra Pradesh. Research Journal of Agricultural Sciences, 8(1): 91-94.
Karagölge C (1973). Arazi Tasarruf Şekillerine Göre Erzurum İlindeki Tarım İşletmelerinin Ekonometrik Analizi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: Ankara.
Karkacıer O (2001). Tarım Ekonomisi alanına ilişkin fonksiyonel analizler ve bu analizlerden çıkartılabilecek bazı kantitatif bulgular. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları No:49, Ders Notları Serisi No:26, 73 s., Tokat.
Khatun M; Hossain TM; Miah MM; Khandoker S; Rashid M (2016). Profitability of sunflower cultivation in some selected sites of Bangladesh. Bangladesh Journal of Agricultural Research, 41(4): 599–623.
Kumar, M., Malik, D.P., Singh, A., Kumar, A. Economic Analysis and Resource use Efficiency of Sunflower Cultivation in Haryana. Indian Journal of Ecology (2023) 50(5) (SI): 1812-1815.
Külekçi M (2010). Technical efficiency analysis for oilseed sunflower farms: a case study in Erzurum, Turkey. J Sci Food Agric, 90: 1508–1512.
Mobtaker HG; Keyhani A; Mohammadi A; Rafiee S; Akram A (2010). Sensitivityanalysis of energy inputs for barley production in Hamedan Province of Iran. Agric Ecosyst Environ, 137(3-4):367- 372.
Mousavi-Avval SH; Rafiee S; Jafari A; Mohammadi A (2011). Econometric modeling and sensitivity analysis of costs of inputs for sunflower production in Iran. International Journal of Applied Engineering Research, 1(4):759-766.
Nategh NA; Banaeian N; Gholamshahi A; Nosrati M (2020). Optimization of energy, economic, and environmental indices in sunflower cultivation: A comparative analysis. Environ. Prog. & Sustainable Energy. 2020e13505. (https://doi.org/10.1002/ep.13505).
Neill RJ (2002). Production and production functions: some implications of a refinement to process analysis. Journal of Economic Behaviour & Organization. 51(4):507-521.
Oguz C; Altıntaş O (2002). Cost and functional analysis of sunflower production for nut and oil in Kırıkkale province. Selcuk J. Agri. Food Sci., 16:39-47.
Oğuz C; Karakayacı Z (2017). Tarım Ekonomisinde Araştırma ve Örnekleme Metodolojisi. Atlas Akademi Yayınları 183 s. Konya.
Özçelik A (1989). Ankara Şeker Fabrikası civarındaki seker pancarı yetiştiren tarım işletmelerinde şeker pancarı ile buğday için fiziki üretim girdileri ve üretimin fonksiyonel Analizi A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No:1113, Bilimsel Araştırma ve İncelemeler, 53 s., Ankara.
Rafiee S; Mousavi-Avval SH; Mohammadi A (2010). Modeling and sensitivity analysis of energy inputs for apple production in Iran. Energy, 35(8): 3301- 3306.
Resmi Gazete, 2023a. Cumhurbaşkanlığı Kararı.“2023 Yılında Yapılacak Tarımsal Desteklemeler ve 2024 Yılında Uygulanacak Sertifikalı Tohum Kullanım Desteğine İlişkin Karar”. Resmi Gazete Tarih: 15.09.2023, Sayı: 32310.
Resmi Gazete, 2023b. Tarım ve Orman Bakanlığı. “Bitkisel Üretime Destekleme Ödemesi Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2023/46)”. Resmi Gazete Tarih: 26.11.2023, Sayı: 32381.
Semerci A (1998). The agricultural structure in Thrace region and the productivity analysis of the major agricultural products. PhD Thesis, Trakya University, Graduate School of Natural and Applied Sciences, Department of Agricultural Economics, 249 p. Edirne.
Semerci A (2012a). Productivity analysis of sunflower cultivations in Turkey. Bulg. J. Agric. Sci., 18(6): 873-882.
Semerci A (2012b). Productivity analysis of sunflower production in Turkey. Pak. J. Agri. Sci., 49 (4): 577-582.
Semerci A (2013). Functional analysis of sunflower (Helianthus annuus L.) production in Turkey: A case study of Thrace region. Journal of Food, Agriculture & Environment, 11(1): 436 – 440.
Semerci A (2022a). Tarımsal üretimde kaynak kullanım etkinliğinin belirlenmesi: Yağlık ayçiçeği (Helianthus annuus, L.) üretimi örneği. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 9(2): 263–281.
Semerci A (2022b). Yağlık ayçiçeği (Helianthus annuus, L.) üretiminde işletme büyüklük gruplarına göre girdi kullanım etkinliğinin analizi. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 9(2): 227–243.
Semerci A; Kaya Y; Durak S (2007). Economic analysis of sunflower production in Turkey. Helia, 30(47): 105-114.
Semerci A; Durmuş E (2021). Türkiye’de yağlık ayçiçeği üretiminin analizi. Turkish Journal of Agriculture - Food Science And Technology, 9(1): 56-62.
Semerci A; Süzer S (2006). Trakya’da ayçiçeği üreten işletmelerde girdi kullanımı ve destekleme politikalarının etkinliğinin belirlenmesi. (Proje No: Tagem/Ta/05/02/01/002). Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü. (Proje sonuç raporu). 113 p. Edirne.
Singh G; Singh S; Singh J (2004). Optimization of energy inputs for wheat crop in Punjab. Energy Conversion and Management, 45 (3): 453-465.
Sonawane KG; Pokharkar VG; Nirgude RR (2019). Sunflower production technology: An economic analysis. Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, 8(3): 2378-2382.
Şahin İ; Semerci A; Kaya Y; Çıtak N (2010). Ayçiçeği tarımında verimlilik ve destekleme politikalarının etkinliğinin belirlenmesi. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı. Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. AR-GE Projesi Sonuç Raporu (TAGEM 08/AR-GE/6). 354 s. Edirne.
TOB (2020). Çanakkale İl Tarım ve Orman Müdürlüğü. 2020 Çiftçi Kayıt Sistemi Verileri.
Unakıtan G; Aydın BA (2018). Comparison of energy use efficiency and economic analysis of wheat and sunflower production in Turkey: A case study in Thrace Region. Energy, 149: 279-285.
Yamane T (1967). Elementary Sampling Theory. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice- Hall, Inc., 405 pp. USA.
Yüksek E (2019). Adana ilinde yağlık ayçiçeği üretim faaliyetinin ekonomik analizi. Yüksek Lisans Tezi. Kahramanmaraş Üniversitesi Lisansüstü Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, 50 s. Kahramanmaraş.
Zoral YK (1973). Cobb-Douglas üretim fonksiyonunun Yukarı Pasinler Ovasındaki patates üretimine uygulanması. Atatürk Üniversitesi Yayınları: Ankara.
Zoral YK (1984). Üretim Fonksiyonları, Dokuz Eylül Ü. Müh. Mim. Fakültesi, MM/END-84 EY 052, İzmir.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 EJONS INTERNATIONAL JOURNAL
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
