Şeker Pancarı Üretiminde Tarımsal Destekleme Uygulamalarının Analizi: Çanakkale İli Türkiye Örneği
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14039807Anahtar Kelimeler:
Tarımsal Destekleme, Şeker pancarı, Mazot Desteği, Gübre Desteği, Çanakkale, TürkiyeÖzet
Türkiye dünyanın önde gelen şeker pancarı üretici ülkelerinden biridir. 2022 yılı FAO verilerine göre dünya şeker pancarı üretim alanı 4.295.160 ha, üretim miktarı ise 260.998.614 ton olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’nin dünya şeker pancarı üretim alanlarındaki payı (274.524 ha) %6,39, üretim miktarındaki payı ise (19.000.000 ton) %7,28 olmuştur. Pancardan şeker üreten ülkeler arasında Türkiye dünya genelinde Rusya Federasyonu, ABD, Almanya ve Fransa’dan sonra 5., Avrupa’da ise 4. sırada yer almaktadır. Türkiye’nin dünya pancar şekeri üretimindeki payı ise %8’dir. Aynı yıl itibariyle dünya şeker pancarı ortalamasına verim değeri göre 60.766 kg/ha olup, Türkiye’nin ortalama verim değeri (69.211 kg/ha) bu değerden %13,90 daha yüksektir. Çalışma kapsamındaki incelenen işletmelerde bitkisel üretim alanı şeker pancarı %6,81 payla 4.sırada yer almaktadır. İşletmelerde bir alanda 7.326 kg/da şeker pancarı üretimi için; 94,38 kg kimyasal gübre, 560 cc tarımsal mücadele ilacı, 5,71 saat makine çeki gücü, 31,03 lt mazot sarf edilmesi gerekmektedir. Yapılan çalışmada şeker pancarı ürün satış fiyatı 0,34 TL/kg, üretim değeri 2.491,06 TL/da toplam maliyet 1.443,87 TL/da, brüt gelir 1.432,68, net gelir ise 1.047,14 TL/da, nispi kar ise 1,72 olarak hesaplanmıştır. Çalışmada şeker pancarı üretiminde birim alanda gübre masrafı 173,43 TL/da olarak belirlenmiş olup, verilen gübre desteği gübre masrafının %2,31’ini oluşturmaktadır. Yürütülen araştırmada şeker pancarı üretiminde mazot masrafı 203,87 TL/da olarak tespit edilmiştir. Şeker pancarı üretimine verilen mazot desteği ise mazot masrafının %7,36’sını karşılamaktadır. Yapılan araştırma şeker pancarı üretiminde verilen desteklerin yetersiz olduğunu ortaya koymuştur. Bu nedenle şeker pancarı üretimine verilen alan bazlı desteklerin birim fiyatları belirlenirken destek kalemlerinin üretim maliyeti içindeki paylarına dikkat edilmesi özel önem arz etmektedir. İncelenen işletmelerde şeker pancarı üretim maliyetinin azaltılması ya da üretici gelirinin artırılması kapsamında mutlaka verilen desteklerin reel düzeyde belirlenmesi ve tohum kullanım desteğinin de destekleme unsurlarına dahil edilmesi gerekmektedir.
Referanslar
Abdullahi, A.A., Arısoy, H. (2022). Evaluation of Türkiye's agricultural support policies in terms of world trends. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences, 36 (Special Issue):72-78.
Aghabeygi, M., Louhichi, K., Gomez, S., Paloma. (2022). Impacts of fertilizer subsidy reform options in Iran: an assessment using a Regional Crop Programming model. Bio-based and Applied Economics 11(1): 55-73.
Ameen, F.A. (2024). Assessment of the agricultural policy of wheat and sugar beet crops under the food security conditions ın egypt. Alexandria Science Exchange Journal, 45(1): 31-55
Azik, F., Mousavi, S.N., Najafi, B. (2021). The effects of granting subsidies to agricultural inputs on Iranian households' welfare and environment by emphasis on computable General Equilibrium Model. Agricultural Marketing and Commercialization Journal, 5(1): 153-176
Başdemir, Ş. (2021). 2001-2020 Döneminde Türkiye’de tarım alanları ve bitkisel ürünlere yönelik tarımsal destekleme ödemelerinin seyri ve değerlendirmesi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Maliye Anabilim Dalı Mali İktisat Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. 172 s. İstanbul.
Chalajour, M., Nashroodkoli, P. S. (2022). A review and analysis of agricultural support policies in OECD countries (1995-2015). International Journal of Health Sciences, 6(S1): 12685–12708.
Chen, K., Wang, Z. (2022). Evaluation of financial subsidy for agriculture based on combined algorithm. Computational Intelligence and Neuroscience, 2022 (ID 6587460, 8 pages). (https://doi.org/10.1155/2022/6587460).
Demir, N. (2019). Muş ilinde şeker pancarı yetiştiriciliğinin sosyo-ekonomik yönü ve sorunları üzerine bir araştırma. 4th International Symposium on Innovative Approaches in Social, Human and Administrative Sciences. SETSCI Conference Proceedings, p. 300-302. Samsun.
Demir, M. (2021). Kars ilinde tarım faaliyetlerinin coğrafi esasları. Doğu Coğrafya Dergisi, 26(45): 77-106.
Erdinç, Z. (2017). Türkiye’de şeker sanayinin gelişimi ve şeker sanayinde izlenen politikalar. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(3): 9-26
Erseitova, A., Muratova, D., Sarıkulova, L., Sarıkulova, L., Moldabekova, A., Moldasheva, A., Atasheva, D. (2017). Sugar beet production in the Republic of Kazakhstan. Revista Espacios, 38(24): 39-48
FAO, (2024). Faostat. United Nations Food and Agricultural Organization. Crops and livestock production. (https://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL, erişim: 05.04.2023)
Fedai, R. (2016). Bir politika alanı olarak şeker ve şeker pancarı. Tarih Okulu Dergisi (TOD), 9(28): 455-471
Firouzi, S., Parashkoohi, M.G., Zamani, D.M., Ranjber, I. (2022). An Investigation of the environmental impacts and energy-economic analysis for sugar beet and sugarcane production systems. Sugar Tech, 24(6):1851–1866
Gül, İ. (2019). Kahramanmaraş ili Afşin ilçesinde şeker pancarı üreten tarım işletmelerinin ekonomik analizi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi, 50 s. Kahramanmaraş.
Haß, M. (2022). Coupled support for sugar beet in the European Union: Does it lead to market distortions?. Journal of Agricultural Economics, 73(1): 86–111.
Herda-Kopańska, J., Kulawik, J. (2022). Key problems of using subsidies coupled with agricultural production. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej / Problems of Agricultural Economics, 372(3): 21–44
Kadakoğlu, B., Karlı, B., Taşci, N., Özyürek, H. (2023). Şeker pancarı üretim maliyeti ve kârlılık analizi: Burdur ili örneği. KSÜ Tarım ve Doğa Derg, 26(2): 385-392
Kaya, A. (2015). Küresel ve bölgesel şeker politikalarının Türkiye şeker fabrikalarına etkilerine bir örnek; Ağrı Şeker Fabrikası. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 31(2015): 41-61
Koday, Z., Yıldırım, K. (2021). Erzurum ve çevresinde şeker pancarı tarımı ve şeker sanayi. Doğu Esintileri, 15(2021): 121-147
Munćan, P., Božić, D. (2013). The effects of input subsidies on field crop production in Serbia. Economics of Agriculture, 60(3): 585-594
Pulkrábek, J., Kavka, M., Rataj, V., Humpál, J., Nozdrovický, L., Trávníček, Z., Pačuta, V. (2012). The assessment of the economic risks level of sugar beet growing for the farm economy. Agric. Econ. – Czech, 58 (1): 41–48
Resmi Gazete (2024). 2025-2027 Yıllarında Yapılacak Bitkisel Üretime Yönelik Desteklemeler ile Diğer Bazı Tarımsal Desteklemelere İlişkin Karar. (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/08/20240829.pdf).
Rustembayev, B., Akhmetova, D.T., Zhunussova, R.M. (2024). State support for agriculture in Kazakhstan for the medium term. Problems of AgriMarket, 2024 (1). 48-58. (DOI: 10.46666/2024-1.2708-9991.04)
Seitov S. K. (2022). Subsidizing as a factor in the efficiency and innovative development of agriculture in Kazakhstan. Agrarian Bulletin of the Urals. 2022 (Spec. İss. “Economy”. Pp. 90‒104. (DOI: 10.32417/1997-4868-2022-228-13-90-104).
Seitov, S.K. (2023). Subsidy distribution among the subjects of agro-industrial complex in Kazakhstan. Agrarnaya nauka Evro-Severo-Vostoka = Agricultural Science Euro-North-East. 24(1): 152-161. (In Russ.) (https://doi.org/10.30766/2072-9081.2023.24.1.152-161).
Shestakov, R.B., Yakovlev, N.A., Lovchikova, E.I., Zvereva, G.P., Volchenkova, A.S. (2021). Results analysis of agricultural organizations subsidy. FARBA 2021, E3S Web of Conferences 254, 10005 (2021). (https://doi.org/10.1051/e3sconf/202125410005)
Svobodová, E., Redlichová, R., Chmelíková, G., Blažková, I. (2022). Are the agricultural subsidies based on the farm size justified? Empirical evidence from the Czech Republic. Agriculture, 2022 (12): 1574. (https://doi.org/10.3390/agriculture12101574).
Şahin, K. (2022). Kayseri ilinde şeker pancarı kota uygulamalarının şeker pancarı üretimine etkileri. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 12(3): 1801 – 1807
TOB, (2019). 2019 Yılı Bitkisel Üretim Destekleme Birim Fiyatları. (https://www.tarimorman.gov.tr/BUGEM/Belgeler/2019%20Y%C4%B1l%C4%B1%20%20Destekleme%20Birim%20Fiyatlar%C4%B1.pdf).
TOB, (2023a). Ürün Raporu: Şeker Pancarı ve Şeker 2023. Tarım ve Orman Bakanlığı. Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Enstitüsü (TEPGE). Yayın No:388, 20 s., Aralık, 2023, Ankara.
TOB, (2023b). Tarım ve Orman Bakanlığı Destekleme Bülteni 2023. “Bitkisel Üretimin Desteklenmesi. Mazot Ve Gübre Desteği”. (https://www.tarimorman.gov.tr/TRGM/TARYAT/Belgeler/yay%C4%B1nlar/TARIM%20VE%20ORMAN%20BAKANLI%C4%9EI%20DESTEKLEME%20B%C3%9CLTEN%C4%B0%202023.pdf).
Unakıtan, G., Turak, B.S. (2022). Şeker pancarında uygulanan tarım politikalarının analizi. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 08(04): 8-13
Vaitko I. A. (2023). Direct budget subsidizing as a factor of sustainable development of agricultural production in the Republic of Belarus. Proceedings of the National Academy of Sciences of Belarus. Agrarian series, 61(2), 95–108 (in Russian). (https://doi.org/10.29235/1817- 7204-2023-61-2-95-108)
Vladu, M., Tudor, V.C., Mărcuță, L., Mihai, D., & Tudor, A.D. (2021). Study on the production and valorization of sugar beet in the European Union. Romanian Agricultural Research, 38(2021): 447-455
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Journal on Mathematic, Engineering and Natural Sciences (EJONS)
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
