MADDE KULLANIM BOZUKLUĞU OLAN BİREYLERİ GÜÇLENDİRMEDE FARKINDALIK VE DUYGU DÜZENLEME STRATEJİLERİNİN ÖNEMİ: HEMŞİRE GÖZÜNDEN BİR DERLEME

Özet

Madde Kullanım Bozukluğu, önemli olumsuz sonuçlarına rağmen, uyum bozucu bir şekilde tekrarlı madde kullanma davranışının görüldüğü, remisyon ve relapslarla devam eden bir hastalıktır. Hastalığın; rol kaybı, yakın ilişkilerin bozulması, sosyal işlevselliğin bozulması, benlik saygısında azalma, ani duygusal değişimler, algılama bozuklukları, tıbbi sorunlar vb şeklinde etkileyip bunlarla birlikte toplum uyumunun bozulmasına kadar gidebilen çok yönlü etkileri mevcuttur. Kullanılan maddeye bağlı olarak birey, iyilik halini olumsuz olarak algılar ve bağımlılığa kapılan birey iyilik halini sürdürmek için başa çıkma yöntemi olarak madde kullanımını sürdürür. Bağımlı bireylerde tedaviye uyumun sağlanması ve bireylerin iyilik halinin devamı için relapsla mücadele şarttır. Relapsla mücadelede bağımlı bireyin, bilişsel ve duygusal anlamda güçlenmesi önemlidir. Bilinçli farkındalık; hem anda olmayı hem de duyguların ve zihinsel performansın farkında olmayı ve onu kontrol edebilmeyi içerir. Duygu düzenleme; bireyin amaçlarını gerçekleştirmede kendisi için yoğun ve geçici niteliği olan duygusal tepkilerini izleme, değerlendirme ve değiştirmede kullandıkları içsel ve dışsal tepkilerden oluşmaktadır. Duygular; maddeye yönelme, devam ettirme ve sonlandırma davranışlarında önemli bir yere sahiptir. Duygu düzenlemede güçlük yaşayan bireylerin sıklıkla dürtü kontrolünü sağlama ve amaç odaklı davranışlara yönelmede sorun yaşadığı da bilinmektedir. Bireyler; rahatlamak, stresini azaltmak, kaygılarını kontrol altına almak ve istemedikleri duygularını değiştirmek için etkisiz baş etme yöntemi olan madde kullanma davranışına yönelirler veya madde kullanma bozukluğuna sahip bireyler de yine yoksunluk durumundaki bu olumsuz duygulardan kurtulmak için maddeye yönelirler. Başlangıçta kritik bir durumu ya da kriz durumunu yönetmek için başlanan madde kullanımı sonucunda kontrol edilemez tarza dönüşür ve birey kendini kısır bir döngü içerisinde bulur. Maddeye başlamada ve devamında da etkileyen en önemli içsel sorunun, bireydeki etkisiz baş etme mekanizması olduğu düşünüldüğünde, bağımlılık öncesi bireylerin duygularını etkin bir biçimde düzenleyebilmesinin ve bilinçli farkındalıklarının gelişmiş olmasının koruyucu faktör olduğu; bağımlılık gelişen bireylerde relaps önlemede ve tedaviye uyumda bireyin bilinçli farkındalık stratejilerini ve yoksunluğun olumsuz davranışlara yön verdiği durumlarda duygu düzenlemebecerisini kullanabilen bireyin daha etkili baş etme davranışları geliştirebileceği söylenebilir. Bu yazıda bir hemşire gözünden madde kullanımı bozukluğu olan bireyleri güçlendirme amaçlı bilinçli farkındalık ve duygu düzenleme stratejisi geliştirmenin önemi tartışılacaktır.