İYONLAŞTIRAN VE İYONLAŞTIRMAYAN RADYASYONDAN KAYNAKLANABİLECEK HASTALIKLARDAN KORUNMA YOLLARI VE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ TEMELİNDE ANALİZİ

Özet

Radyasyon, enerjinin bir noktadan başka bir noktaya veya bir ortamdan başka bir ortama taşınması veya yayılması olarak tanımlanabilmektedir. Radyasyon geçtiği ortamı etkileme derecesine göre, maruz bıraktığı atomik veya hücresel yapı bozulabilmektedir. Atomik yapıyı bozan iyonlaştıran radyasyon ve atomik yapıyı değiştirmeyen ise iyonlaştırmayan radyasyon olarak ifade edilmektedir. İyonlaştırıcı ışınlar dalga tipi ve parçacık tipi olmak üzere iki gruba ayrılır. X ışınları ve gama ışınları iyonlaştırıcı dalga tipine; alfa, beta ve serbest nötronlar parçacıklı iyonlaştıran radyasyona örnek verilebilir. İyonlaştırıcı olmayan ışınlar da optik ışınlar (ultraviyole ışınları gibi) ve elektromanyetik nitelikli ışınlar (mikrodalgalar, radyo dalgaları gibi) olmak üzere iki gruba ayrılır. Radyasyonun vereceği zararı belirleyen birden fazla faktör vardır. Bunlardan ilki radyasyonun türüdür. Türüne göre dalga boyu değişmekte ve zararı artmakta veya azalmaktadır. Radyasyonun yoğunluğu ve maruziyet süresi de zararı belirleyen unsurlardır. İyonlaştıran radyasyonun pek çok zararı mevcuttur. Akut ışın sendromu, akciğer kanseri, deri ve mukoza zararları, göze gelen zararlar, kemiklere gelen zararlar başlıcalarıdır. Canlılar radyasyonu, hem doğal hem de yapay kaynaklardan alabilmektedir. Günlük hayatta etkilendiğimiz radyasyonun yaklaşık % 85’i doğal, % 15’i de yapay kaynaklardan oluşmaktadır. Doğal kaynaklar olarak çevremizdeki her türlü radyoaktif kaynaklar olabilir. Örneğin güneşten gelen ışınlar, soluduğumuz hava, yediğimiz yiyecekler, evlerimizin yapı malzemeleridir (kozmik ışınlar, radon gazı, gama ışını vb). Yapay kaynaklar ise, fosforlu saatler ve radyoaktif madde bulunduran paratonerler, bazı tüketici ürünleri, tıbbi cihazlar, endüstri ve tarımda kullanılan bazı malzemeler, nükleer denemeler ve santraller, her tür elektronik ve elektrikli cihazlardır. Radyasyon hayatımızın vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Elektromanyetik dalgalar hemen hemen her yerde bulunmaktadır. Bundan dolayı, elektromanyetik bir akvaryum içerisinde yaşıyoruz denilebilir. Yediğimiz yiyeceklerden, soluduğumuz havada, içtiğimiz suda ve kullandığımız hemen her türlü eşyada radyasyona rastlamak mümkündür. Cep telefonundan baz istasyonuna, tıraş makinasından televizyona, çamaşır makinasından saç kurutma makinasına elektrikle çalışan tüm ev aletleri diyebileceğimiz her şey iyonlaştırmayan radyasyon yaymaktadır. Günlük hayatta bu kadar iç içe olduğumuz radyasyonla yaşama şeklini, faydalarını ve zararlarını öğrenmeli olumsuz etkilerine karşı tedbirli olmalıyız. Hayatımızın hemen hemen her yerinde ve anında radyasyona maruz kalıyoruz. Bununla beraber bazı çalışma ortamlarında, çok daha fazla radyasyona maruz kalan çalışanlar, bu fazla radyasyonun etkisiyle çeşitli hastalıklara yakalanabilmektedirler. Özellikle hastanelerde radyoloji ve nükleer tıp bölümlerinde çalışanlar, röntgen, tomografi veya mamografi veya pozitron emisyon tomografisi gibi cihazlarını kullanan ve kullanıldığı bölümlerde çalışanların ciddi anlamda radyasyona maruz kalmaktadırlar. Ayrıca, nükleer reaktörlerden kaynaklanan atıklara maruz kalan işçiler ile kanser tedavisi için kullanılan radyoterapi bölümünde çalışanların fazla radyasyona maruz kaldıkları için kanser olma riskleri diğer çalışanlara nispeten daha yüksektir.Bu çalışmada, radyasyondan kaynaklanabilecek önemli hastalıkların hangileri olduğu ortaya konularak, hastalıklardan korunma yolları ve iş sağlığı ve güvenliği temelinde analizi gerçekleştirilmiştir