İSLAMİ GEOMETRİK DESENLERİN ORİGAMİK POTANSİYELLERİ: LTIGENLER ÜZERİNDE BİR DENEME

Özet

İslam sanatının etkisiyle, İslam coğrafyasındaki mimari bezemelerde de genellikle geometrik örüntüler kullanılmıştır. Yüzyıllar önce yapılmış bu örüntülerin çeşitli yapılış yöntemleri ile birlikte birbiriyle benzeşen ve birbirlerinin devamı niteliği taşıyan örüntüler bulunmaktadır. Bu örüntülerle elde edilen sonuç ürünler her ne kadar çok birbirinden farklı ve karmaşık görünse de özünde benzer nitelikler taşımaktadır. Temelinde dairelerden oluşan bu örüntüler ister tek merkezli veya çok merkezli olarak yüzeyde bir ağ oluşturmaktalar. Geometrik desenler oluşturmak için temel araçlar kalem, pusula ve cetveldir ve desenler genellikle bu araçların yardımıyla genel tasarımı geliştirmek için tek bir ünitenin çoğaltılması ve tekrarı üzerine kurulmuştur. En yaygın modeller; bir dairenin beş, altı ve sekize bölünmesinden oluşan modellerdir, 9'lu, 11'li, 12'li, 24'lü yıldızlar da bulunmaktadır. Kural tabanlı bir tasarım yöntemi olan biçim gramerleri geleneksel ve çağdaş pek çok tasarımlardaki geometrik dili ve örüntüleri anlamak/analiz ya da temsil etmek için sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. Biçim grameri ile örüntülerin geometrik kompozisyonlarına dair bir kural dizisi oluşturmak ve oluşan biçim kurallarıyla çok sayıda tasarım alternatifi türetmek olanaklıdır ve bu alanda yapılmış pek çok çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmada İslami geometrik örüntülerin gramer kurallarının irdelenmesi yoluyla elde edilen kompozisyonların "origami" sanatının yapma biçimleri kullanılarak menteşelenebilir parçalı (hinged dissections) kabuk üretme potansiyelleri araştırılmaktadır. Bu amaç doğrultusunda çalışmanın ilk aşamasında geometrik örüntülerin özellikle İslami geometrik örüntülerden olan çokgenlerin gelişimi araştırılarak bunların oluşturulma biçimleri incelenmiş ve sıklıkla kullanılmakta olan "yıldız örüntülerine" odaklanılarak yeni kompozisyonlar denenmiştir. Çalışmada İslami geometrik desenler bir teselasyon (tessellation) olarak kabul edilmiştir. Daha sonraki aşamada bu teselasyonların origamik yöntemlerle nasıl menteşelendirilebileceği araştırılmış ve örnek çizimler üzerinden bir tartışma geliştirilmiştir.