TÜNEL İNŞAATINDA YAPILAN JEODEZİK ÇALIŞMALAR VE TÜNEL DEFORMASYONLARI

Özet

Bu çalışmada, ulaşım sisteminin ana öğelerinden olan tünel konusu ve tünel deformasyonları ile tüneller için yapılan jeodezik çalışmalar incelenmiştir. Şehirlerde eğitim, sanayi ve ticaret imkanlarının daha iyi olması, hızlı ve yoğun göç dalgası, plansız yapılaşma, nüfusun hızlı artışı, arazilerin azalması ve yapılaşmanın artışı, kamu kurumlarının hantal yapısı gibi sebeplerle şehirlerimiz yoğun bir trafiğe maruz kalmıştır. Türkiye’de deniz, hava ve demiryolu taşımacılığı ihmal edildiği için ulaşımın tüm yükü karayolu taşımacılığının üzerine kalmıştır. Tüneller, zorlu topoğrafyanın kolay aşılması, fiziki çevreyi tahrip etmemesi, mesafeleri kısaltması, iklim ve çevre şartlarıyla kolay mücadele etmesi, haritacılık ve teknoloji alanındaki gelişmeler sebebiyle farklı amaçlar (su ve kanalizasyon hatları, depolama, enerji, havalandırma vb.) özellikle ulaşım için vazgeçilmez bir unsur olmuştur. Tünellerde karşılaşılan başlıca hatalar; çekül sapması, refraksiyon hatası, karşılaşma hatası ile tünellerdeki fiziksel sorunlardan bahsedilmiştir. Klasik tünel açma metotları içerisinde yer alan ve en çok uygulanan yöntemlerden olan Yeni Avusturya Tünel Açma Metodu (NATM) anlatılmıştır. Ayrıca, modern tünel açma yöntemlerinden olan TBM (EPBM) makinalarının kazı ve çalışma sistemleri hakkında bilgi verilmiştir. Büyük mühendislik projeleri özellikle tüneller için hayati öneme sahip olan deformasyon kavramı incelenmiştir. Deformasyon ölçümleri için LIDAR, yersel lazer tarama (YLT), yakın mesafe fotogrametrisi, jeodezik ölçümler, lazer interferometri yöntemi ve jeoteknik yöntemler kullanılmaktadır. Tünel deformasyonlarının izlenmesi için periyodik olarak jeodezik ölçülerin yapılması, ölçülerin dengelenmesi, jeodezik ölçülerin diğer ölçü yöntemleriyle desteklenmesi, ölçüm sonuçlarının analiz edilmesi ve analiz sonuçlarına göre gerekli tedbirlerin alınması hususları vurgulanmıştır. Tünel ve karayolu projeleri için en önemli konu, jeodezik ağların tesis edilmesi ve bu ağlara dayanarak projelerin uygulanmasıdır. Denizli ili Honaz ilçesinde inşaatı devam eden Honaz Tüneli ve bağlantı yolları ile ilave karayolu güzergâhlarını da kapsayan, GNSS ve nivelman yöntemleriyle üretilen jeodezik ağ noktaları (yatay ve düşey kontrol noktaları) hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca, Denizli Honaz Tünelinde belirli kesitlerde deformasyon ölçümleri yapılmıştır. Bu veriler kullanılarak yer değiştirme vektörü ile deformasyon analizi yapılmış, elde edilen veriler (hesaplar, şekiller, çizelgeler ve grafikler) yorumlanmıştır. Tünel ve karayolu projelerinin hazırlanmasından inşaatların bitirilmesine kadar geçen sürede harita mühendisliği ile jeodezik çalışmaların önemi vurgulanmış ve konu hakkında çeşitli önerilerde bulunulmuştur.