Kamusal Alanların Mimari Psikoloji Bağlamında Değerlendirilmesi: Beşiktaş - Ortaköy Aksı
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.16878045Anahtar Kelimeler:
Mimari tasarım, Mimari ve Çevre Psikolojisi, Mekansal Konfor, Psikolojik Konfor, Kentsel Sağlık, AlgıÖzet
Mekân ve birey birbirini etkileyen bir süreç döngüsü içindedir. Mekânsal konfor şartları mekânın işlevine yönelik olan termal, aydınlatma, ses, koku gibi fiziksel ve ölçümlenebilen koşullar iken; mahremiyet, aidiyet, huzur, mutluluk, güvenlik, statü ve sosyalleşme gibi kelimeler ile nitelendirilebilen psikolojik konfor şartlarının fiziksel bir çevre için optimal düzeyde çözümlenmelidir. Bu bağlamda kamusal alanlar da bireyin bir eylemi gerçekleştirmesine imkân sağlayan mekanlar olduğundan fiziksel ve psikolojik konfor şartlarının sağlanması beklenmektedir. Bu çalışmada kamusal alanlardaki fiziksel yapı elemanlarının bireyler üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Çalışmadaki vaka analizinin temel hedefi ise, fiziksel çevreyi oluşturan mimari öğelerin kullanıcılardaki hangi duyguları açığa çıkardığını belirlemektedir. Çalışma, İstanbul ili, Avrupa Yakası’ndaki Beşiktaş ve Ortaköy semtlerini birbirine bağlayan Çırağan Caddesi’ni kapsamaktadır. Cadde üzerindeki aksta yürüme eylemi ile akstaki yapıların ve mimari elemanların bireydeki oluşturduğu psikolojik hisler değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonucunda fiziksel çevrenin birey üzerinde bazı duygu durumlarının oluştuğu tespit edilmiştir.
Referanslar
Altan, İ., 2012. Mimarlıkta mekân kavramı. Studies in Psychology, 19: 75-88.
Aslan, F., Aslan, E., Atik, A., 2015. İç mekânda algı. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 5(11): 139-151.
Atakan, G., 2018. The discussion of Turkey's "space - dwelling" notions in the context of 'value': A theoretical analysis. GRİD, 1(1): 51-76.
Atkinson, R.L., Atkinson, R.C., Smith, E.E., Bem, D.J., Hoeksema, S.N., 2006. Psikolojiye Giriş (Çev. Yavuz Alogan), Arkadaş Yayınevi.
Aydıntan, E., 2001. Yüzey kaplama malzemelerinin iç mekân algısına anlamsal boyutta etkisi üzerine deneysel bir çalışma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Baker, J., 1986. The role of the environment in marketing services: The consumer perspective. In J. Czepiel, Et Al. (Ed.), The Services Challenge: Integrating For Competitive Advantage, American Marketing Association, Chicago, 79-84.
Bayızıtlıoğlu, B., 2009. İnsan-Mekân İletişimi. Edumar Eğitim Market.
Berger, A.B., 1989. Seeing Is Believing – An Introduction To Visual Communication. Mayfield Publishing Company.
Bloomer, C., 1990. Principles Of Visual Perception. London: Herbert.
Brown, A., 2006. Contested space: Street trading, public space and livelihoods in developing. Cities,10.
Canter, D., 1974. Psychology For Architects. Applied Science, London.
Churchill, W.S., 1943. Speech In The Meeting In The House Of Lords. The House of Commons, UK Parliament.
Cüceloğlu, D., 1993. İnsan ve Davranışı. İstanbul: Remzi
Eryeşil, E.N., 2024. İstanbul Beşiktaş ilçesinin tarihi kentsel peyzaj yaklaşımı bağlamında değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Fleischer, S., Krueger, H., Schierz, C., 2001. Effects of brightness distribution and light colors on Office staff, Lux Europa. 9th European Lighting Conference, Reykajavik, s.76-80.
Gerlach, K.A., 1974. Environmental design to counter occupational boredom. Journal of Architectural Research, 3: 15-19.
Gibson, J.J., 1968. The Senses Considered As Perceptual Systems. Gerorge Allen and Unwin Ltd, London.
Göregenli, Ö., 2013. Çevre Psikolojisi; İnsan ve Mekân İlişkileri. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Hall, E.T., 1990. The Hidden Dimension. Doubleday, New York.
Halu, Y.Z., 2010. Kentsel mekân olarak caddelerin mekânsal karakterinin yürünebilirlik bağlamında irdelenmesi Bağdat Caddesi örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Kayapa, N., 2010. Gerçek ve sanal gerçeklik ortamları arasındaki algısal farklılıklarda görselleştirmeye ilişkin özelliklerin araştırılması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Kohn, M., 2004. Brave New Neighborhoods. The Privatization of Public Space.
Krier, R., 1988. Architectural Composition. Rizzoli International Publications, New York
Lang, J.E., Burnette, C., Moleski, W., Vachon, D., 1974. Fundamental Processes of Enviromental Behavior, Design for Human Behavior: Architecture and Behavior sciences. J. Lang (Ed.), Hutchinson&Ross Inc., Pennsylvania.
Lee, D., Aronson, E., 1974. Visual proprioceptive control of standing in human infants. Perception & Psychophysics, 15(3): 529-532.
Lefebvre, H., 1991. Critique Of Everyday Life (1. Baskı). (Çev. John Moore), London: Verso
Lefebvre, H., 2000. La Production de l’espace, Paris: Anthropos (4. Baskı). Avec Une Préface de R. Hess.
Leland, M.R., 2000. Mimarlığın öyküsü. (Çev. Ergün Akça), Kabalcı Yayınevi. İstanbul.
Loomis, J., da Silva, J., Fujita, N., Fukusima, S., 1992. Visual space perception and visually directed action. Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance, 18(4): 906-921.
Meiss, P., 1992. Elements of Architecture. Van Nostrand Reinhold, New York.
Morgan, T.C., 1995. Psikolojiye Giriş. (Çev. Sirel Karataş), Hacetepe Üniversitesi, Psikoloji Bölümü Yayınları, Ankara.
Müezzinooglu, M.K., Hidayetooglu, M.L., Yıldırım, K., 2021. The effects of light color temperatures on students' perceptual evaluations in design studios. Color Research and Application, 46: 1006-1018.
Norberg Schulz, C., 1971. Existence, Space And Architecture. Praeger Publishers, Great Britain.
Oh, J., Hetkyung, P., 2022. Effects of changes in environmental color chroma on heart rate variability and stress by gender. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19: 5711.
Ökmen, K., Satıcı, B., 2021. Renk ve ışığın kullanıcı üzerindeki psikolojik etkileri üzerine örnek mekân incelemesi. Journal of Technology and Applied Sciences, 4(1): 33-46.
Örer, Z., 2016. Emotional responses towards the use of rectilinear, symmetrical curvilinear and asymmetrical curvilinear forms in virtual environments. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi, Ankara.
Özer, A., 2022. Kamusal mekânların dizimsel, biçimsel ve algılanabilirlik düzeyinin değerlendirilmesine yönelik bir yöntem önerisi: Sultanahmet ve Galata Meydanları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
Özsavaş, N., 2015. Renk: Bir değerlendirme ölçütü olarak iç mekân tasarımındaki önemi ve bir ders içeriği önerisi. Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Eskişehir.
Proshansky, H., 1976. Environmental Psychology: People And Their Physical Settings (2. baskı). Holt McDougal.
Rapoport, A., 1987. On the cultural responsiveness of architecture. Journal of Architectural Education, 41: 10-15.
Rapoport, A., 1997. Human Aspects Of Urban Form: Towards A Man-Environment Approach To Urban Form And Design. Pergamon Press, Great Britain.
Rashid, M., Zimring, C., 2008. A rewiev of the emprical literature in the relationships between indoor environment and stress in healt care and office setting: Problems and prospects of sharing evidence. Environment and Behavior, 40(2): 151-190.
Relph, E., 1976. Place And Placelessness. London: Pion Limited.
Sadalla, E.K., Oxley, D., 1984. The perception of room size: The rectangularity illusion. Environment and Behavior, 16: 394-405
Samani, S., 2012. The impact of indoor lighting on students’ learning performance in learning environments: A knowledge internalization perspective. International Journal of Business and Social Science, 3(24): 127-136.
Stamps, A.E., Krishnan, V.V., 2006. Spaciousness and boundary roughness. Environment and Behavior, 38(6).
Tuan, Y.F., 1977. Space And Place: The Perspective Of Experience. Minneapolis, MN: University of Minnesota Press.
Yıldırım Erniş, İ.I., 2012. Fiziksel elemanların yüzer yapılarda mekân algısına olan etkileri: Çevre ve insan davranışı ilişkisi bağlamında irdelenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Zeisel, J., 2006. Inquiry By Design: Environment/Behavior/Neuroscience In Architecture, Interiors, Landscape, And Planning. W.W. Norton & Company, New York.
Zevi, B., 1990. Mimariyi Görmeyi Öğrenmek (1. Baskı). (Çev. H. Demir Divanlıoğlu), Birsen Yayınevi, İstanbul.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 EJONS Uluslararası Matematik, Mühendislik ve Doğa Bilimleri Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
