HARRAN ÜNİVERSİTESİ OSMANBEY KAMPÜSÜ ULAŞIM ARAÇLARINDA İÇ HAVA KALİTESİ PARAMETRELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Özet

Ulaşım rahatlığı kentlerin ekonomik ve sosyal gelişmişliğini, yaşanılabilirlik kalitesini belirleyen en etkili faktörlerden biridir. İnsanların evlerine, iş yerlerine ve okullarına kolaylıkla gidebilmeleri, sosyal yaşamlarında ulaşım açısından bir sıkıntıyla karşılaşmamaları önemli bir konudur. Dünya genelinde hem çevresel olarak hemde ekonomik açısından toplu taşıma (metro, otobüs vb.) araçları tercih edilmektedir.İnsanlar günlük olarak zamanlarının %7’lik bir kısmını toplu taşıma arçlarında geçirmektedir. Otobüsler, iç ortamdaki hava kirleticilerin üretildiği ve dış ortamdan içeri giriş olan sınırlı bir alandır. İç ortamda havada bulunan kirletici düzeyleri genel olarak; dışa göre 2 ile 5 kat, bazı istisna durumlarda ise 100 katan daha fazla olabilmektedir. Günümüzde insanların otobüs iç ortamında hava kirleticiline maruz kalması ve sağlıkla ilgili risk oluşması bir endişe kaynağı haline gelmiştir. Türkiye’de en çok kullanılan toplu taşıma araçları otobüslerdir. Bu kadar yoğun tercih edilmesi hem otobüs kullanıcıları hem de çalışanlar için olumsuz sonuçlara sebep olabilmektedir. Standartların altındaki IAQ (iç hava kalitesi)'nin performansı, sağlığı ve konforu olumsuz etkilediği kabul edilmektedir. IAQ’de CO2 (karbondioksit) konsantrasyonu kirliliğin bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Kapalı ortamda uzun süreli yüksek CO2 konsantrasyonuna maruz kalmak bazı sağlık semptomlarına (kusma, baş dönmesi, konsantrasyon eksikliği, baş ağrısı vb.) ve CO (karbonmonoksit) zehirli bir gazdır ve CO’e maruz kalma ölümlere neden olabilir. Bu nedenle, yolcuların sağlıklı olmalarını sağlamak için IAQ'nun düzenlenmesi için doğru izleme ve tahmin teknikleri gereklidir. Harran üniversitesi tarihin en köklü üniversitelerindendir. Üniversitenin Osmanbey Kampüsünde yaklaşık 17 bin öğrencisi bulunmakta olup ayrıca eğitim ve uygulama hastahaneside kampüste yer almaktadır. Kampüse gelen yolcu profiline bakıldığında büyük çoğunluğu öğrenciler, hastalar, akademik personeller, hasta yakınları ve ziyaretçiler oluşturduğu için otobüsler oldukça kalabalık olmaktadır. Bu çalışmada şanlıurfa merkez ile Harran Üniversitesi osmanbey kampüsü arasında (22 km) gidip gelen otobüslerde CO,CO2, sıcaklık ve bağıl nem seviyesini belirlemek amaçlı ölçümler hafta içi ve hafta sonu olmak üzere 2 periyotta Ocak-Mart aylarında saat 8:00-17:00 yapılmıştır. Elde edilen sonuçlar ASHRAE (American Society of Heating Refrigerating and Air Conditioning Engineers) standartı olan CO2 1000 ppm, Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği’ne göre 8 saatlik CO maruziyeti için 10 ppm sınır ile mukayese edilmiştir. Sonuçlarda otobüs ortamında hafta içi CO2’ konsantrasyonun standartı aştığı, haftasonu ise aşmadığı tespit edilmiştir. Toplu taşımacılıkta CO ve CO2 seviyeleri, dış ortam seviyesinden daha fazla olması hem yolcu sayısına hemde yetersiz havalandırmanın neden olduğu tespit edilmiştir.