Şeker Pancarı (Beta vulgaris L.) Genotiplerinin Morfolojik ve Kalite Özellikleri Açısından Değerlendirilmesi

Özet

Bu çalışmada, Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı (USDA) gen bankasından temin edilen 187 şeker pancarı (Beta vulgaris L.) genotipi ile beş ticari çeşit (Serenada, Varias, Evelina, Jaguar, Balaban) morfolojik ve kalite özellikleri bakımından değerlendirilmiştir. Araştırmada kök-gövde verimi, şeker oranı, yaprak verimi ve şeker verimi gibi agronomik karakterler incelenmiş, elde edilen veriler varyasyon katsayıları ve ana bileşen analizi (PCA) ile analiz edilmiştir. Sonuçlar, genotipler arasında önemli düzeyde morfolojik ve kalite farklılıklarının bulunduğunu ortaya koymuştur. PCA sonuçlarına göre ilk dört ana bileşen toplam varyasyonun %100’ünü açıklamış, özellikle ilk üç bileşen (%78.55) genetik çeşitliliğin büyük bölümünü temsil etmiştir. Birinci ana bileşen şeker oranı ve kök verimi arasındaki ilişkiyi, ikinci bileşen yaprak ve şeker verimi arasındaki zıtlığı, üçüncü bileşen ise toplam verim ve şeker oranı farklılıklarını açıklamıştır. Ayrıca dendrogram analizi, ticari çeşitler ile USDA genotiplerinin farklı kümelerde yer aldığını ve genetik çeşitliliğin geniş olduğunu göstermiştir. Elde edilen bulgular, şeker pancarı ıslahında ebeveyn seçiminin kritik rolünü vurgulamaktadır. Özellikle Serenada ve Varias gibi yüksek şeker oranına sahip çeşitlerin, Balaban ve Jaguar gibi yüksek kök veya yaprak verimi gösteren çeşitlerle melezlenmesi, heterozis etkisiyle hem verim hem de kaliteyi artıracak yeni kombinasyonların geliştirilmesine katkı sağlayabilir. USDA genotipleri ise mevcut ticari çeşitlerden uzak kümelerde yer alarak genetik varyasyon kaynağı olarak öne çıkmıştır. Sonuç olarak, bu çalışma şeker pancarı genotiplerinde verim ve kalite parametreleri bakımından önemli bir genetik çeşitlilik bulunduğunu ortaya koymakta; bu çeşitliliğin, endüstriyel verimliliği yüksek ve morfolojik açıdan üstün yeni şeker pancarı çeşitlerinin geliştirilmesi için önemli bir potansiyel sunduğunu göstermektedir.