Şebek Vadisi Alıç Genotiplerinin Bazı Morfolojik Özellikleri

Özet

Florasında 163 familyaya ait 1225 cins ve 9000 taxa barındıran Türkiye, coğrafyasında 3000 endemik tür bulundurmaktadır. Bu genetik kaynaklar ülkelerin doğal zenginlikleri arasında sıralanmaktadır ve genetik kaynaklarına gerektiği gibi sahip çıkmayan ülkeler bu zenginlikleri başka ülkelerden almak zorunda kalmaktadırlar. Bu sebeplerle genetik materyallerin tespiti, korunması ve kullanımı oldukça önem arz etmektedir. Alıç (Crataegus spp.), ülkemizde doğal olarak yayılış göstermiş en önemli yabani meyve türlerinden birisidir. Rosaceae familyasına ait alıç (Crataegus spp.), çok eski zamanlardan beri tıbbi amaçlarla kullanılan, besin özellikleri ve kültüre alınabilme potansiyeli yüksek yabani bir bitkidir. Ege, Doğu Anadolu, Güney, Orta ve Kuzey Anadolu gibi Türkiye’ nin çeşitli bölgelerinde doğal olarak yetişmekte olan alıç bitkisi çeşitli morfolojik özellikler göstermektedir. Çeşitliliğin alıcı yiyen kuşlar veya memeli hayvanlar vasıtasıyla olduğu ve halen tanımlanmamış formların olabileceği bildirilmektedir. Bu çalışma, 2019-2020 yıllarında Yozgat Aydıncık ilçesine bağlı Şebek Vadisi’ nde yürütülmüştür. Şebek vadisi, sahip olduğu bitki örtüsü (yabani fındık, meşe, gürgen, ıhlamur, ahlat, alıç, ardıç, kayın vb.) ve mikro klima özelliği gösteren iklimi ile önemli bir genetik kaynak bölgesidir. Vadinin en düşük noktası 900 m iken en yüksek noktası 1550 m rakıma sahiptir ve 7 km boyunca uzanmaktadır. Vadide bulunan alıç popülasyonu pomolojik ve morfolojik olarak incelenmiş ve 30 genotip arasından bazı özellikler dikkate alınarak incelemeye değer bulunan 10 genotip incelemeye değer olarak tespit edilmiştir. Bu çalışmada 10 adet genotipin genel görünüm, sürgün, yaprak ve çiçek özellikleri UPOV(The International Union for the Protection of New Varieties of Plants) kriterleri dikkate alınarak incelenmiştir. Genel görünüm özelliklerinde ağaç büyüme tipi, büyüme şekli, ağaç yüksekliği ve yeşil aksam yoğunluğu incelenmiştir. Sürgünlerin morfolojik özellikleri kapsamında diken varlığı, varsa sayısı, ve uzunlukları incelenmiştir ayrıca sürgünlerin gelişme tipi ve uzunluğu da değerlendirilmiştir. Genotiplerin yapraklarında kenar şekilleri, lob varlığı, tüylülük ve yaprakların yüzey yapısı incelenmiştir. Çiçeklerde ise çiçek tipi, petal renkleri, petal düzeni ve petallerin konumları incelenmiştir.