TEK SAĞLIK’ KAPSAMINDA CORONAVİRÜS COVID-19, SARS ve MERS ile DİĞER VİRAL ENFEKSİYONLAR; KORUNMA ve KONTROL.

Özet

Aralık 2019'un sonlarında, Wuhan, Çin'de ortaya çıkan salgın hastalık, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) aracılığıyla yeni ağır akut solunum sendromu (SARS CoV-2) coronavirüs hastalığı 2019 (COVID-19) olarak adlandırılmıştır. Dünya genelinde vaka sayısı 6 milyonu ve ölümler ise 370.000’i aşmıştır ve artmaktadır. Coronavirüs enfeksiyonunun başlıca belirtileri arasında ateş, kuru öksürük, solunum güçlüğü, ishal ve boğaz ağrısı bulunmakta olup hasta kişilerde çoklu organ yerleşimli ve ölümden asemptomatik enfeksiyonlara kadar değişen şiddette seyretmektedir. COVID-19 coronavirüsler (CoV'lar) adı altında bilinen geniş bir virüs ailesine aittir, zarflı ve pozitif kutuplu RNA virüsleridir. Zoonoz enfeksiyonlar yaparlar, pandemi potansiyeli taşırlar ve yarasalar, kemirgenler ile kanatlılar virüsü taşımaktadırlar. Alışılmadık derecede büyük bir RNA genomu ve benzersiz bir çoğaltma stratejisi ile karakterizedirler. Memelilerde, kanatlılarda, sığırlarda ve domuzlarda şiddeti değişen ve çoklu organı etkileyen enterit ve üst solunum yolu enfeksiyonlarına neden olurken, insanlarda üst solunum yolu hastalıklarından ölümcül potansiyeli olabilen enfeksiyonlara kadar çeşitli hastalıklara neden olurlar. Virüslerin bulaşması, küçük parçacıkların (10 nm) ve havadaki damlacıkların doğrudan solunması, kontamine yüzeylerden (eller, atıklar vb.) ve göz, burun, boğaz ve hava yolu mukozasından alınması yoluyla olmaktadır. Özellikle hava yoluyla bulaşan viral enfeksiyonların kontrolü daha güç olmaktadır. Kontaminasyonu azaltmak için çeşitli dezenfektanlar kullanılmakta olup insan ve hayvan sağlığı ile çevreye zarar vermeden kokusuz ve ekonomik olmalı, yüzeye uyum göstermeli, aşındırma ve bozulmaya neden olmamalıdır. Etkili bir dezenfektan; geniş bir antimikrobiyel spektruma sahip olmalı, organik maddelerden ve kullanılan diğer kimyasallardan etkilenmemelidir. Yüz maskelerinin yaygın kullanımının faydası sınırlı olmakla birlikte dezenfektanlar ile birlikte kullanıldığında özellikle sosyalleşme ve ortak alanlarda bulaşıcı bir hastalığın yayılmasını engellemede etkilidirler. Hava temizleyicileri ise parçacıklardan ve bazen kokulardan geçen havayı gidermek için çeşitli farklı tasarımlar ve teknolojiler kullanırlar. Bu derlemenin amacı öncelikle COVID-19 enfeksiyonu ile diğer hava yoluyla bulaşan viral enfeksiyonlar, viral enfeksiyonlardan korunma yolları, dezenfektanlar ve havanın dezenfeksiyonu konusunda ‘Tek Sağlık’ konseptine uygun olarak bilgilendirme yaparak enfeksiyonlardan korunma ve kontrolünde fayda sağlamaktır. Sosyal izolasyonda dikkat ve kısıtlama gerektiren ve COVID-19 enfeksiyonuyla temas etmemeyi gerektiren 'Sosyal Aşı' şu anda en etkili ve genel olarak kabul edilen önleme yöntemidir.