SAVUCAK DAĞI KIŞLAK ALANLARINDA SÜNEYE (EURYGASTER INTEGRICEPS PUT.) KONUKÇULUK EDEN YABANCI OTLAR

Özet

Güneydoğu Anadolu Toros Dağları üzerinde yer alan ve Diyarbakır ili Çüngüş ilçesinde bulunan az da olsa ormanlık alanlardan söz edebileceğimiz Savucak Dağı bozkır-çıplak dağ görünümüne sahip olup çölleşme tehlikesi olan alanlardan biridir. Bu dağda özellikle 1300-1400 m'lerden itibaren, birçok bitki yerini, genellikle 70 cm’ye varan boylanabilen, çok yıllık ve çalı formda yastık oluşturan geven (Astragalus gummifer Lab.) ve kirpi otu [Acantholimon acerosum (Willd.) Boiss.] gibi dikenli bitkilerden oluşmuş birliklere bırakmıştır. Bu dağda 1300-1800 m’lerde hakim bitki topluluklarını bu türler oluşturur. Bunlar arasında, altında ve 2-4 cm toprak derinliğinde Diyarbakır hububat alanlarının ana zararlısı olan süneye (Eurygaster integriceps Puton) rastlanmaktadır. Süne bir yıllık bir böcek olup erginlerin aktif ve pasif olmak üzere iki hayat evresi bulunur. Aktif dönem yaklaşık 3 aydır ve hububat alanlarında geçer. Pasif dönem ise 9 ay sürer ve genellikle 1300-1700 m yükseklikteki kesimlerde örtü oluşturan hakim yabancı otların altında geçer. Bu çalışmayla süneye kışlak oluşturan Savucak Dağı’nın ağaçlık ve çıplak alanlarındaki A. gummifer ve A. acerosum otlarının rastlama sıklığı (%) ve yoğunluğunun (adet m-2) belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla Ekim 2015 ve Mart 2016’da Diyarbakır ilinin Çüngüş ilçesinde bulunan Savucak Dağı’na sürveyler yapılmıştır. Yapılan sürveyler sonucu Savucak Dağı’nda ağaçsız kışlak alanlarında A. gummifer ve A. acerosum otunun rastlama sıklığı ve yoğunluğu (%29 - 0,59 adet m-2 ve %13 - 0,38 adet m-2) ağaçlık kışlaklardan (%7 - 0,23 adet m-2 ve %2 -0,07 adet m-2) yüksek saptanmıştır. Kışlaktaki ağaçlık bölgelerde her iki yabancı otun dağılımında görülen bu azalmanın nedeni bu yabancı otların nispeten daha yüksek yapılı olan ağaçlarla ışık, su ve besin için yeterince rekabet edememesidir. Bu çalışmada, Savucak Dağı kışlak alanlarında yapılacak ağaçlandırma ile hem süneye konukçuluk eden A. gummifer ve A. acerosum otları baskı altına alınarak bu bitkilerde kışlayan süne popülasyonunun düşürülebileceği hem de çölleşme riski altında olduğu bilinen bu bölgenin koruma altına alınabileceği sonucuna varılmıştır.